Tại xã đảo Tân Ân, thời gian qua, nhiều tàu cá có chung tình trạng thường xuyên thiếu người đi biển, thậm chí, nhiều tàu phải nằm bờ do không đủ bạn thuyền. Theo ông Trịnh Thành Trung, Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã, nguyên nhân là do ngành khai thác thủy sản đang gặp khó, nguồn lợi khan hiếm, sản lượng đánh bắt sụt giảm, thu nhập của các thuyền viên không ổn định nên họ đi tìm công việc khác tốt hơn. Mặc khác, do đặc thù nghề biển vất vả, tiềm ẩn nhiều rủi ro, nghề biển cũng vì thế mà dần mất đi những ngư dân lành nghề”.
Từ nghề cha truyền con nối, ông Võ Văn Dúng, ấp Ô Rô, xã Tân Ân có hơn 30 năm bám biển với nghề lưới cá chim. Trước đây, mỗi chuyến ra khơi, trên tàu sử dụng 8 lao động, công việc đánh bắt thuận lợi, hoạt động hết tần suất, thu nhập khá ổn. Tuy nhiên, vài năm trở lại đây, lao động bỏ nghề ngày càng nhiều, giải pháp của ông Dúng là giảm số lao động trên tàu xuống còn từ 5 đến 6 người.
Ông Võ Văn Dúng (bìa trái) cùng bạn thuyền vá lưới để chuẩn bị vươn khơi
Ông Dúng trăn trở, lao động thì ít đi nhưng công việc trên tàu vẫn không thay đổi. Có 5 người mà phải gồng gánh công việc của 8 người nên không kịp. Ví như lúc trước, mỗi ngày đánh 9, 10 mẻ lưới thì giờ giảm xuống chỉ còn 6, 7 mẻ khiến sản lượng đánh bắt sụt giảm. Thêm vào đó, giá cả hải sản không ổn định, chi phí, xăng dầu đội lên cao nên đồng lời mỗi chuyến biển không còn bao nhiêu, có khi huề, thậm chí lỗ vốn.
Cũng bởi thiếu bạn đồng hành nên anh Tô Văn Chiến, ấp Nhà Diệu, xã Tân Ân đã chuyển đổi từ nghề cào sang nghề lưới cá khoai. Theo anh Chiến, nếu như trước đây, cách một ngày khi chuẩn bị ra khơi, chỉ cần vài cuộc gọi thông báo đã tập hợp đầy đủ lượng bạn xuống ghe. Còn bây giờ thì phải tìm bạn trước vài ngày, thậm chí 1, 2 tuần mà có khi cũng không đủ số lượng.
Anh Chiến tâm tình, vài năm trước, để có “một chân” đi biển, đòi hỏi người lao động phải có sức khỏe và kinh nghiệm. Nhưng nay thì chủ tàu chọn bạn theo kiểu “quơ đại”, chỉ cần không say sóng và chịu làm là được. Đa số lao động trên biển giờ độ tuổi từ 35 trở lên chứ không còn độ tuổi mười tám, đôi mươi như trước. Bởi lớp trẻ hiện nay, chủ yếu đi học, đi làm công ty, xuất khẩu lao động,… chứ không “mặn mà” với biển.
Tại thị trấn Rạch Gốc, thông thường, những năm trước vào mùa này, 145 tàu cá của địa phương đã xuất bến vươn khơi tìm lộc biển. Thế nhưng theo ghi nhận, hiện nay, tình trạng tàu cá nằm bờ khá phổ biến.
Chỉ tay về chiếc ghe mới tu sửa, dài hơn 16m đang neo đậu, ông Lưu Minh Cảnh, khóm 4, thị trấn Rạch Gốc ngậm ngùi: “Hơn 2 tháng nay không kiếm được bạn nên đành phải đậu. Năm ngoái, mùa này, trung bình mỗi chuyến biển cũng thu về 70, 80 triệu đồng, có khi trúng thì hơn 100 triệu, giờ đang vô mùa chính mà thiếu bạn, không ra khơi được thấy sốt ruột lắm, kinh tế gia đình cũng khó khăn”.
Theo các chủ tàu, đặc thù nghề biển không trả lương theo tháng mà tính theo công, tức là tính ăn chia phần trăm theo từng chuyến biển. Để tìm bạn đồng hành, giải pháp của chủ tàu là tăng tiền công cho bạn thuyền. Hiện nay, thuyền viên được ăn chia 25 – 35% với chủ tàu, cao hơn trước đó từ 5 – 10%. Thậm chí, các chủ tàu còn cho bạn thuyền thường ứng tiền trước. Ít thì 1 hoặc 2 triệu, nhiều thì cũng gần chục triệu đồng. Nhiều người đã thỏa thuận, ứng tiền xong xuôi nhưng đến ngày đi thì không liên lạc được. Cũng có người đi một, hai chuyến không làm được rồi bỏ ngang, nghỉ hẳn, không trả nợ khiến chủ tàu ngán ngẩm.
Anh Cảnh cho hay, tính đến nay, anh cho đã cho các thuyền viên ứng và mượn nợ lên đến hơn 100 triệu đồng. Không cho mượn thì bạn không chịu xuống ghe nên buộc phải “bấm bụng” chịu. Giờ anh không còn khả năng cho mượn nữa nên bạn ghe lần lượt bỏ đi, còn ghe của anh phải neo bờ vì thiếu bạn.
Toàn huyện Ngọc Hiển có 502 tàu cá, tăng gần 50 tàu cá so với đầu năm. Số lượng tàu thuyền ngày càng tăng, ngư dân càng đối mặt với việc thiếu nguồn nhân lực lao động.
Ông Hồ Hoàng Chương, Phó Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện cho biết: “Trong định hướng phát triển ngành khai thác thủy sản, địa phương sẽ giảm dần số lượng tàu cá gần bờ, tăng cường khai thác xa bờ để giảm cường lực khai thác, bảo vệ nguồn lợi, nâng cao hiệu quả khai thác. Bên cạnh đó, khuyến khích các chủ tàu áp dụng khoa học công nghệ, ngư cụ, trang thiết bị hàng hải hiện đại nhằm giảm bớt lệ thuộc vào lao động tay chân và cải thiện điều kiện, môi trường làm việc cho lao động trên biển. Đồng thời, nhanh chóng mở các lớp đào tạo nghiệp vụ liên quan đến nghề cá, tiến tới xây dựng đội ngũ có trình độ chuyên môn, có tay nghề, góp phần tạo nguồn lực phát triển khai thác thủy sản bền vững và hiệu quả cao trong tương lai”./.